Rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracownika, potocznie nazywane „dyscyplinarką”, jest jednym z najpoważniejszych środków, jakie pracodawca może zastosować wobec pracownika. Jest to forma natychmiastowego zakończenia współpracy bez obowiązku przestrzegania standardowego okresu wypowiedzenia, co skutkuje natychmiastową utratą pracy przez pracownika. Takie rozwiązanie umowy, jako środek o charakterze wyjątkowym, obwarowane jest jednak ściśle określonymi przepisami prawa pracy, które mają chronić pracownika przed nadużyciami ze strony pracodawcy.
Przesłanki rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (art. 52), rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia może nastąpić tylko w ściśle określonych przypadkach, a mianowicie:
1. Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych – Najczęściej stosowaną podstawą rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym jest poważne naruszenie obowiązków przez pracownika. Takie naruszenie musi być na tyle poważne, że dalsze zatrudnianie pracownika staje się niemożliwe. Przykładami takich naruszeń mogą być m.in. nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy, złamanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy czy nielojalne zachowanie wobec pracodawcy.
2. Popełnienie przestępstwa przez pracownika – Jeśli pracownik popełni przestępstwo, które uniemożliwia jego dalsze zatrudnienie na zajmowanym stanowisku, a które zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu lub jest oczywiste (np. przyłapanie pracownika na kradzieży), pracodawca może natychmiast rozwiązać umowę o pracę.
3. Zawiniona utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy – Jeśli pracownik utraci z własnej winy uprawnienia niezbędne do wykonywania pracy, np. straci prawo jazdy w przypadku kierowcy, pracodawca może rozwiązać z nim umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Warto podkreślić, że pracodawca musi rozwiązać umowę w trybie dyscyplinarnym w ciągu miesiąca od uzyskania wiedzy o zdarzeniu, które uzasadnia rozwiązanie umowy. Jeżeli termin ten zostanie przekroczony, pracodawca traci możliwość rozwiązania umowy w tym trybie.
Prawo pracownika do odwołania się do sądu pracy
Jeżeli pracownik nie zgadza się z decyzją pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z jego winy, ma prawo odwołać się do sądu pracy. Pracownik może wystąpić do sądu pracy z roszczeniem o:
1. Przywrócenie do pracy – Pracownik może domagać się przywrócenia go na poprzednie stanowisko pracy. W przypadku wygrania sprawy, sąd może orzec o obowiązku przywrócenia pracownika do pracy na poprzednich warunkach. Co istotne, w przypadku przywrócenia do pracy, pracownik ma również prawo do wynagrodzenia za okres, w którym był bezprawnie pozbawiony możliwości wykonywania pracy, z ograniczeniem do maksymalnie trzech miesięcy.
2. Odszkodowanie – Alternatywnie pracownik może domagać się odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę. Wysokość odszkodowania w przypadku nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem rozwiązania umowy bez wypowiedzenia wynosi równowartość wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a w przypadku umów na czas określony – za okres do końca trwania umowy, jednak nie więcej niż za okres wypowiedzenia.
Procedura odwoławcza
Odwołanie od decyzji pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracownika należy złożyć do sądu pracy w terminie 21 dni od wręczenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy. Termin ten jest nieprzekraczalny, co oznacza, że po jego upływie pracownik traci możliwość zaskarżenia decyzji pracodawcy.
Aby skutecznie wnieść odwołanie, pracownik musi przygotować odpowiedni pozew. Warto zaznaczyć, że pracownik nie musi samodzielnie sporządzać pozwu – może zwrócić się o pomoc do prawnika lub związków zawodowych, jeśli jest ich członkiem.
Postępowanie przed sądem pracy
Po złożeniu pozwu sąd pracy wyznacza termin rozprawy, podczas której rozpoznawana jest sprawa. Zarówno pracownik, jak i pracodawca mogą przedstawiać dowody na poparcie swoich twierdzeń. Pracodawca musi udowodnić, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia było uzasadnione i zgodne z przepisami prawa pracy. Pracownik z kolei może przedstawiać dowody, które zaprzeczają podstawom wypowiedzenia, takie jak zeznania świadków, dokumenty potwierdzające prawidłowe wykonywanie obowiązków, itp.
Jeżeli sąd stwierdzi, że rozwiązanie umowy było nieuzasadnione, może orzec o przywróceniu pracownika do pracy lub przyznać odszkodowanie. W przypadku orzeczenia o przywróceniu do pracy, pracodawca musi ponownie zatrudnić pracownika na tych samych warunkach, na jakich pracował przed rozwiązaniem umowy. W razie orzeczenia odszkodowania pracodawca będzie zobowiązany do wypłaty pracownikowi stosownej kwoty.
Koszty postępowania
Postępowanie przed sądem pracy z reguły jest zwolnione od opłat sądowych, co oznacza, że pracownik co do zasady nie ponosi opłat sądowych za złożenie pozwu. W przypadku wygranej, pracodawca może być zobowiązany do pokrycia kosztów postępowania oraz ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego. Jeśli pracownik przegra sprawę, z reguły nie jest obciążany kosztami.
Przykładowe przyczyny odwołań od rozwiązania umowy bez wypowiedzenia
Pracownicy często odwołują się od decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, twierdząc, że pracodawca nie miał podstaw do zastosowania tak radykalnego środka. Oto kilka przykładowych przypadków, w których pracownicy skutecznie bronili swoich praw przed sądem pracy:
1. Błędne oskarżenia o kradzież – Pracownik został oskarżony przez pracodawcę o kradzież mienia firmy, co miało być podstawą do rozwiązania umowy. Pracownik przedstawił jednak dowody, które obalały te oskarżenia, i sąd orzekł o przywróceniu go do pracy.
2. Nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy – Pracownik nie stawił się w pracy przez kilka dni, co pracodawca uznał za ciężkie naruszenie obowiązków. Pracownik wykazał jednak, że miał usprawiedliwienie zdrowotne, które dotarło do pracodawcy z opóźnieniem. Sąd uznał, że pracodawca nie miał podstaw do rozwiązania umowy w trybie dyscyplinarnym.
3. Nadużycie alkoholu – Pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z powodu rzekomego spożywania alkoholu przez pracownika w godzinach pracy. Pracownik udowodnił jednak, że był w pracy trzeźwy, a zarzuty pracodawcy były bezpodstawne.
Podsumowanie
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika to poważna decyzja, która może mieć daleko idące skutki dla pracownika. Kodeks pracy przewiduje jednak szereg mechanizmów ochronnych, które mają na celu zapobieganie nadużyciom ze strony pracodawcy. Pracownik, który uważa, że został niesłusznie zwolniony w trybie dyscyplinarnym, ma prawo odwołać się do sądu pracy. Sąd ocenia, czy pracodawca miał podstawy do takiego rozwiązania umowy, a w przypadku stwierdzenia, że zwolnienie było nieuzasadnione, może orzec o przywróceniu pracownika do pracy lub przyznać odszkodowanie.
Autorem wpisu jest adwokat Marek Jaroch, informację o jego kancelarii znajdziecie Państwo w zakładce adwokat Białystok.