Jakie są obowiązki opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie?

Stan prawny

Kodeks cywilny w art. 13 § 2 Kodeksu cywilnego stanowi, że dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekę, chyba, że pozostaje ona pod władzą rodzicielską. Kodeks rodzinny i opiekuńczy natomiast przewiduje, że do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim, czyli art. 145-174 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Wedle ogólnej zasady wyrażonej w art. 155 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny, podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.

Przede wszystkim opiekun sprawuje:

  1. pieczę nad osobą ubezwłasnowolnioną poprzez:

– zadbanie, aby osoba miała środki do życia, nie jest jednak zobowiązany do dostarczania ich osobiście (może np. wystąpić w imieniu ubezwłasnowolnionego o rentę),

– zapewnienie mu właściwej opieki lekarskiej lub pielęgniarskiej

– dopilnowanie, aby osoba ubezwłasnowolniona nie stwarzała zagrożenia dla innych osób

– staranie się o umieszczenie, w razie konieczności, osoby ubezwłasnowolnionej w odpowiedniej placówce, np. szpitalu.

  1. zarząd nad jego majątkiem – dbanie o majątek, m.in. sporządzenie inwentarza majątku ubezwłasnowolnionego i przedstawienie go sądowi.
  2. reprezentuje go wobec osób trzecich – zastępowanie osoby będącej pod opieką w dokonywaniu czynności prawnych, składaniu oświadczeń woli.

Ubezwłasnowolnienie całkowite przenosi prawo do podejmowania czynności prawnych na opiekuna. Czynności prawne dokonane przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie są nieważne. Osoba taka, zatem nie może przez własne działanie stać się stroną żadnej umowy i tak np. nie może zawrzeć umowy pożyczki, najmu, zlecenia czy też umowy o pracę, nie może sama sprzedać lub darować należących do niej rzeczy.

Opiekun sprawuje opiekę bezpłatnie. Jeżeli z opieką związany jest zarząd majątkiem wymagający znacznego nakładu pracy, sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna przyznać mu stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej. Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie ustawy o pomocy społecznej.

Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie z ochroną tej osoby jest związana integralnie ochrona jej interesów majątkowych. Gotówka pozostającego pod opieką, jeżeli nie jest potrzebna do zaspokajania jego uzasadnionych potrzeb, powinna być złożona przez opiekuna w instytucji bankowej. Ulokowanie tych pieniędzy wymaga od opiekuna wylegitymowania się jedynie zaświadczeniem o ustanowieniu opiekunem. Opiekun może podejmować ulokowaną gotówkę tylko za zezwoleniem sądu opiekuńczego i stąd stosowne zastrzeżenie czynione jest w treści dokumentu wydawanego na potwierdzenie otwarcia rachunku.

Nadto wyjaśnić potrzeba, że opieka prawna nie jest tożsama z opieką faktyczną nad osobą ubezwłasnowolnioną. Pieczę nad osobą ubezwłasnowolnionego całkowicie należy odróżnić od faktycznej pieczy nad osobą. Art. 27 Kodeksu cywilnego stanowi co prawda, że miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna. Czyni to jednak z tego względu, że w ujęciu cywilnoprawnym wyrażonym w art. 25 miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. W przypadku osób ubezwłasnowolnionych, a więc takich, które z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych nie są w stanie kierować swoim postępowaniem (art. 13 § 1 Kodeksu cywilnego), nie jest możliwe z powodu dysfunkcji psychicznych ustalenie, jaki jest ich zamiar do miejsca stałego pobytu. Nie oznacza to jednak, że osoba ubezwłasnowolniona musi przebywać na stałe w miejscu zamieszkania opiekuna prawnego. Formalnie miejsce zamieszkania opiekuna jest miejscem zamieszkania osoby ubezwłasnowolnionej, lecz z różnych względów np. zdrowotnych lub mieszkaniowych może ona mieszkać w innym lokalu lub przebywać w placówce leczniczej np. zakładzie opiekuńczo – leczniczym lub domu pomocy społecznej.

WNIOSKI KOŃCOWE:

Opiekun prawny nie jest zobowiązany do sprawowania faktycznej pieczy nad ubezwłasnowolnionym przez całą dobę. Sąd nie może zobowiązać opiekuna prawnego do faktycznego zamieszkania z opiekunem prawnym. Nie ma obowiązku włączenia ubezwłasnowolnionego całkowicie do wspólności domowej, ponieważ stosunek pomiędzy nim a osobą, której powierzono funkcję opiekuna, nie jest stosunkiem rodzinnoprawnym.

Autorem tekstu jest aplikant adwokacki Ramona Krajewska.