Rozwiązanie stosunku pracy jest doniosłą czynnością zarówno dla pracownika jak i dla pracodawcy. O ile przy podpisywaniu umowy o pracę swoją wolę muszą wyrazić obie strony, o tyle w przypadku rozwiązania umowy o pracę często wystarczające jest złożenie jednostronnego oświadczenia woli. W każdej pracy może nadejść moment, kiedy pracodawca lub pracownik zechce rozwiązać umowę o pracę. W tym celu jednakże muszą oni przestrzegać odpowiednich procedur, aby nie narazić się na odpowiedzialność prawną.
Porozumienie stron
Zanim jednak przejdziemy do jednostronnych oświadczeń woli wskazać należy, że jednym ze sposobów rozwiązania stosunku pracy jest porozumienie stron. W tym przypadku za zgodą zarówno pracodawcy jak i pracownika następuje rozwiązanie umowy o pracę we wskazanym w zawartym porozumieniu terminie. Warto w tym przypadku określić wzajemne zobowiązania, a jeżeli rozwiązanie ma nastąpić w terminie przyszłym, uzgodnić także warunki związane choćby z wykorzystaniem urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi. Należy także mieć na uwadze to, że w przypadku podpisania porozumienia pracownik nie będzie mógł się już z niego wycofać, nawet jeżeli w porozumieniu określono datę przyszłą, chyba że pracodawca wyrazi zgodę na powrót pracownika do pracy.
Należy pamiętać o tym, że rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron czy też jej rozwiązanie za wypowiedzeniem nie narusza prawa pracodawcy czy pracownika do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia w sytuacji, w której jedna ze stron stosunku pracy dopuszcza się ciężkiego naruszenia swoich podstawowych obowiązków.
Uprawnienia pracownika
W pierwszej kolejności rozważymy możliwość rozwiązania umowy o pracę przez pracownika. Co do zasady pracownik może rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem w każdym czasie, bez podania przyczyny i bez uzasadnienia. Rozwiązanie to jednakże powinno nastąpić na piśmie. Pracownikowi przysługuje także prawo do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, z winy pracodawcy. W tym przypadku jednakże pracownik powinien dokonać wypowiedzenia na piśmie, z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i na czas określony jest uzależniony od tzw. zakładowego stażu pracy czyli zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi: 2 tygodnie jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, 1 miesiąc jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy, 3 miesiące jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata. Pracodawca może ponadto zwolnić pracownika w okresie wypowiedzenia z obowiązku świadczenia pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Pracownikowi przysługuje także zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wypowiedzenia – odpowiednio 2 dni robocze w przypadku 2 tygodniowego i 1 miesięcznego okresu wypowiedzenia oraz 3 dni robocze w przypadku trzymiesięcznego wypowiedzenia.
Wskazać należy, że polski system prawny przewiduje sytuacje, w których pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę – na przykład w sytuacji ochrony przedemerytalnej, w czasie urlopu czy innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, a także kobiecie w ciąży. Warto także podkreślić, że pracownik, który nie zgadza się z dokonanym wypowiedzeniem może odwołać się do sądu pracy, o czym piszemy w ostatniej części.
Uprawnienia pracodawcy
Pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia z winy pracownika i bez wypowiedzenia bez winy pracownika.
Pracodawca wypowiadając umowę o pracę na czas nieokreślony albo rozwiązując umowę o pracę bez wypowiedzenia jest zobowiązany wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. Ponadto w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę powinno być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania się do sądu pracy. Wskazać należy, iż orzecznictwo sądowe wielokrotnie podkreślało, że przyczyna wskazana przez pracodawcę w oświadczeniu o rozwiązaniu umowy o pracę musi być rzeczywista, konkretna i nie może być pozorna.
Pracodawca wypowiadając umowę o pracę za wypowiedzeniem może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Ponadto pracodawca ma możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia w sytuacji ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych lub też w przypadku popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku. W tym przypadku jednakże pracodawca jest ograniczony terminem – rozwiązanie umowy w tym trybie nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Pracodawca może także rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, bez winy pracownika, w sytuacji, w której niezdolność do pracy wskutek choroby pracownika trwa: dłużej niż 3 miesiące, gdy pracownik zatrudniony jest krócej niż 6 miesięcy, dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy, a także w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika z innych przyczyn, trwających dłużej niż 1 miesiąc.
Sąd pracy
W przypadku w którym pracownik nie zgadza się z dokonanym przez pracodawcę wypowiedzeniem może on odwołać się od tej decyzji do sądu pracy. W przypadku ustalenia przez sąd, że wypowiedzenie umowy na czas nieokreślony było nieuzasadnione lub naruszało przepisy może orzec w zależności od żądania pracownika albo o przywróceniu do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. W przypadku przywrócenia do pracy pracownikowi przysługiwać będzie dodatkowo wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Odszkodowanie zasądzane na rzecz pracownika przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Analogiczne roszczenia przysługują pracownikowi w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Należy także zauważyć, że w przypadku rozwiązania umowy o pracę przez pracownika bez zachowania okresu wypowiedzenia, z winy pracodawcy, to pracodawcy przysługiwać będzie roszczenie o odszkodowanie od pracownika. Przysługuje ono w wysokości wynagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia. Warto także podkreślić, iż odwołanie od wypowiedzenia, żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania należy złożyć w ciągu 21 dni od dnia doręczenia nam pisma z wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia.
W przypadku wątpliwości co do zakresu zastosowania przepisów prawa pracy w Państwa indywidualnej sprawie zachęcamy do kontaktu z Kancelarią Radcy Prawnego Bartosza Machul. Udzielimy Państwu wszelkich niezbędnych informacji i przeprowadzimy przez proces rozwiązania umowy o pracę. Reprezentujemy także naszych klientów w postępowaniach sądowych zarówno po stronie pracodawców, jak i po stronie pracowników. Nasza Kancelaria mieści się w Ciechanowie, Warszawie i Mławie, lecz działamy na terenie całej Polski.