Zarówno rozwód jak i separacja są takim procesem, w którym małżonkowie podejmują decyzję o rozstaniu się oraz prowadzeniu oddzielnie swoich spraw życiowych, emocjonalnych i finansowych. W przeciwieństwie jednak do rozwodu, separacja nie kończy formalnie małżeństwa, tylko oddziela małżonków i ich wspólne sprawy, na pewien czas lub na stałe.
Orzeczenie separacji pozwala małżonkom na uporządkowanie swoich sytuacji majątkowych czy osobistych związanych z zupełnym rozkładem pożycia, co może stać się pomocne w podjęcia bardziej świadomej i przemyślanej decyzji o ewentualnym dalszym losie małżeństwa.
Warto rozważyć separację wówczas, gdy małżonkowie oddalili się od siebie, jednakże istnieje szansa na to, iż takie oddzielenie nakłoni ich do refleksji. Zazwyczaj czas spędzony bez małżonka pomaga zweryfikować czy relacja była zdrowa czy toksyczna, czy związek nie był nacechowany przemocą psychiczną wobec małżonka lub dzieci, czy następował brak zaufania bądź nieuczciwość w związku, czy pojawiały się stałe konflikty i niezgodność wartości wyznawanych przez małżonków. W czasie formalnego rozdzielenia się małżonków istnieje przestrzeń do rozważań na temat małżeństwa oraz tego, czy związek może przynieść małżonkom satysfakcję, czy też są nieustannie nieszczęśliwi.
Wydanie orzeczenia w sprawie separacji nie powoduje formalnego ustania małżeństwa, wobec czego małżonkowie pozostający w separacji nie mogą ani zawrzeć nowego małżeństwa, ani powrócić do nazwiska, które nosili przed zawarciem małżeństwa. Z obowiązków małżeńskich pozostaje utrzymany jedynie obowiązek wzajemnej pomocy, jednak tylko wówczas, gdy jest on uzasadniony względami słuszności. Pozostałe obowiązki małżeńskie, które wymienia kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zachowują już wtedy aktualności, a w doktrynie wskazuje się na to, iż ustawodawca również nie nałożył na małżonków będących w formalnej separacji obowiązku zachowania wierności, pozostawiając im podjęcie decyzji w tej mierze. Dodatkowo, gdy zostanie orzeczona separacja, nie ma już obowiązku współdziałania dla dobra rodziny, co ma bezpośredni związek z faktem całkowitego rozkładu pożycia, będącego podstawa do ogłoszenia separacji.
Zarówno w przypadku rozwodu jak i separacji, Sąd w orzeczeniu może rozstrzygać kwestię alimentacji dzieci, alimentacji drugiego małżonka, można również żądać podziału majątku wspólnego, oraz następuje rozdzielność majątkowa.
Rozwód jednakże stanowi ostateczne rozwiązanie związku małżeńskiego. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z nich może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Istnieje nakaz badania rozkładu pożycia małżonków w zakresie jego zupełności i trwałości. Aby ustalić czy nastąpiła zupełność rozkładu, bada się jego zasięg, za to ocena trwałości wskazuje na jego intensywność. Jeśli więc małżonkowie są od siebie oddaleni duchowo, fizycznie i finansowo, a taka sytuacja trwa od pewnego czasu, to sąd może uznać, iż zaistniały przesłanki pozytywne do orzeczenia rozwodu. Warto wiedzieć, że w zakresie badania przez sąd czy między małżonkami nie istnieje więź duchowa, nie wymaga się stwierdzenia wrogiego czy niechętnego stosunku małżonków do siebie.
W przypadku orzeczenia rozwodu stron nie obowiązują już żadne obowiązki małżeńskie, bowiem przestają być małżeństwem i są prawnie wolnymi osobami, zatem każdy z nich ma prawo do zawarcia nowego związku małżeńskiego. Mogą również powrócić do nazwiska, które nosili przed ślubem.
Zarówno w przypadku orzeczenia rozwodu jak i separacji sąd może orzec o tym, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia, a w przypadku posiadania przez strony wspólnych małoletnich dzieci, orzeka także o miejscu zamieszkania dziecka, kontaktach z dzieckiem przez rodzica, z którym dziecko nie zamieszkuje.
Na pytanie odpowiada adwokat z Olsztyna Aleksander Gubański.